René Char (1907-1988) là gương mặt
hàng đầu của thơ Pháp tk20. Sinh trưởng tại
vùng Provence, thiên nhiên miền Nam ghi dấu ấn trong các bài
thơ đầu tay và tập Arsenal (1929) đã được
Éluard khen tặng. Với tập thơ tiếp theo, Ralentir
Travaux (1930) - tác phẩm chung của Char, Éluard và André
Breton – ông gia nhập trường phái siêu thực một vài
năm rồi vĩnh viễn chia tay vì cảm thấy nhóm này
bị Aragon tìm cách thao túng. Là một thủ lĩnh bí mật
trong cuộc kháng chiến chống quân Đức xâm lược,
những sáng tác giai đoạn ấy được tập
hợp trong tập Feuillets d’Hypnos (1946) đề tặng
Camus. Từ đó ông một mình một cõi; vừa thám hiểm
vùng bất khả tri giáp giới thi ca và tư tưởng,
vừa sáng tác gần ba mươi tác phẩm thơ và kịch
để tạo nên một sự nghiệp văn học
lớn. (Ông được vinh dự hiếm có khi Tủ sách
Pléiade xuất bản Toàn Tập các trước tác của ông
vào năm 1983.) Trong hành trình nghệ thuật ông kết bạn
với nhiều danh họa như Picasso, Braque, Matisse,
Kandinsky, Giacometti, de Stael, Wilfredo Lam… Char từng hợp tác với
nhạc sĩ Porte và Braque để dựng vở ballet La
Conjuration (1947); Pierre Boulez đã chọn ba bài thơ trong Le
Marteau sans Maitre (1955) để phổ thành một tổ
khúc avant – garde. Một điều lạ thường là Char
không thắng giải Nobel trong khi ông được các tên
tuổi như Camus, Pasternak, Saint-John Perse … ngưỡng mộ.
Khó tính với bản thân trong từng câu, ngoài sáng tác thơ
ông còn thử thách ngòi bút với loại mỹ học khắt
khe nhất của ngôn từ, tiêu biểu trong thể loại
cách ngôn (aphorisme) mà ông đã tiếp thu từ các hiền triết
thời tiền-Socrate như Parménide, Empédocle hay Héraclite. Chính
nội dung hàm súc giàu tư tưởng trong tác phẩm của
nhà thơ đã đem đến cho ông những người
bạn trong giới triết gia như Bataille, Grenier,
Blanchot, Beaufret, và đặc biệt nhất là Martin
Heidegger. Trong một lần viếng thăm Char tại vùng
quê miền Provence, Heidegger đã làm tặng ông bài thơ tri
âm nhan đề Cézanne với câu cuối:
“Zeigt sich
hier ein Pfad, der in ein Zusammengehören des Dichtens und des Denkens führt? (
Nơi đây có mở ra chăng một lối đi cho tư
tưởng và thi ca hội ngộ?).
