MỘT CHUYẾN DU XUÂN - 4 A

                                   

 Có lẽ để xoa dịu chấn thương lịch sử sau Nội Chiến, Virginia hôm nay đề cao sự Thương Yêu.

                          

                           MỘT  CHUYẾN  DU  XUÂN - 4 A

      Rời Mount Vernon, chúng tôi tiếp tục ngược dòng lịch sử Hoa Kỳ đi thăm thuộc địa xưa, nơi lập nghiệp của những di dân đầu tiên từ Anh quốc. Phải lái hai tiếng về hướng Nam để đến Williamsburg –tiết mục chính của chuyến du xuân này. Lại xa lộ 95 dưới bầu trời Virginia, một tiểu bang đang hồi phục sau khủng hoảng 2008 chủ yếu nhờ vào kinh doanh du lịch và nhà đất. Nửa chừng, tôi rời xa lộ vào thẳng Richmond, theo đường Main Street thăm khu phố cũ quanh đồi Capitol.

     Chiều thứ bảy, downtown vắng hoe. Lèo tèo vài du khách chụp ảnh tòa quốc hội tiểu bang. Lợi dụng ngày xuân nắng ấm, có lẽ dân chúng đã kéo nhau đi chơi xa. Nếu không am tường lịch sử, ta không thể nào hình dung được vai trò Richmond xưa kia.  Khoảng 150 năm trước, nơi đây từng là thủ đô của chính phủ ly khai trong cuộc Nội Chiến dưới sự cầm quân của hai danh tướng Lee và Jackson chống cự lại liên minh phương Bắc của tổng thống Lincoln cùng đại tướng Grant. Khi thua bại, quân binh tháo chạy và thiêu đốt gần như toàn bộ Richmond vào tháng 4-1865.

     Ngày nay tất cả di tích chiến cuộc đã vào yên nghỉ trong các viện bảo tàng. Dọc theo bờ sông James, khu phố Canal Walk được tái thiết tráng lệ nhằm thu hút du khách. Ngắm các nhà cao tầng lóng lánh thủy tinh với những cửa hàng tiệm ăn sang, đâu ai biết nơi đây từng là chợ buôn nô lệ hàng đầu khi tàu thuyền nhốt đầy dân da đen thường xuyên cặp bến.

    Tòa nhà Quốc Hội Tiểu Bang Virginia tại Richmond do chính Jefferson phác họa mô hình.

     Sau một vòng nhìn ngắm đại khách sạn Jefferson cùng các tượng đài Robert Lee và “Stonewall” Jackson – đây là vài biểu tượng cho chính sách hòa giải của Washington DC khi các lãnh tụ ly khai miền Nam vẫn được tôn vinh – tôi lại ra xa lộ 95 rồi đổi qua xa lộ 64 về Williamsburg.

     Ai muốn tìm hiểu lịch sử Hoa Kỳ đều phải thăm hai tiểu bang Virginia và Massachusetts. Virginia là vùng đất thuộc địa nơi di dân Anh khai hoang lập ấp trước tiên; còn Massachusetts là cái nôi của cuộc khởi nghĩa chống lại chính sách thuộc địa. Là dân Boston, tôi khá am tường những địa điểm từng diễn ra các cuộc biểu tình hay đụng độ vũ trang của giai đoạn đầu cách mạng ở Massachusetts. Chợt nhớ vào năm 2007 khi dân Mỹ kéo về khu Tam Giác Lịch Sử để chào mừng nước Mỹ được 400 tuổi, tôi đã dự định thăm Virginia nhưng sau đó bận việc không đi được. Nay nhân cơ hội thăm Washington DC, tôi tiện đường làm chuyến viễn du có thêm bạn đồng hành về quá khứ Virginia.

 

 

   

     Williamsburg, Jamestown, Yorktown là ba góc của Tam giác Lịch sử / Historical Triangle phía đông-nam Virginia, nơi đã diễn ra những sự kiện quyết định trong lịch sử Hoa Kỳ. Nhờ tình cờ thời thế một phần , Tam giác Lịch sử nằm gọn trên bản đồ tiểu bang Virginia. Địa lý rất thuận tiện cho kẻ lái xe vì  Williamsburg chỉ cách Jamestown hoặc Yorktown khoảng chục cây số và du khách có thể tham quan cả ba nơi trong một, hai ngày. Di dân định cư trên tân lục địa xây làng xã đầu tiên ở Jamestown; còn Yorktown là địa điểm quyết định của Cách mạng Hoa Kỳ khi nghĩa quân đánh bại quân lực Hoàng gia Anh buộc tướng Cornwallis đầu hàng.

     Khi đến nơi dọn hành lý lên phòng khách sạn xong là sắp chiều hôm, chúng tôi lại ra chợ để nhìn ngắm khu phố xưa của Williamsburg. Cuộc tham quan bắt đầu tại Merchants’ Square – Quảng trường Thương Nhân – nơi tập trung mọi cửa hàng cho các du khách đi dạo và mua sắm. Khi ấy màn đêm vừa buông và ánh sáng đèn đường soi bóng bộ hành trên các lối đi lót đá giữa những hàng quán được xây cất theo phong cách thuộc địa. Chúng tôi có cảm giác đi lạc vào quá khứ , một kinh nghiệm khá thú vị như kẻ đang diễn xuất trong một phim lịch sử xa xăm.

         MERCHANTS’ SQUARE – khu chợ gồm các cửa hàng đặc sản và thương hiệu sang.

       Từ một thị trấn có dân số vài nghìn mà phân nửa là nô lệ da đen với các chợ phiên, quán rượu giải khuây thợ thuyền và thương nhân trong vùng cho đến ngày  trở thành trung tâm văn hóa – chính trị khi Đại học Hoàng gia College of William and Mary được sắc chỉ thành lập tại đây năm 1693 (đây là đại học thứ hai trên đất Mỹ chỉ sau Harvard ra đời năm 1637) , Williamsburg - tên đặt nhằm tôn vinh vua Anh William III - thay Jamestown trở thành thủ phủ thuộc địa Virginia năm 1699.

     Sang tk.18 song song với việc hình thành các thành phần đại địa chủ hay thương nhân giàu có nhờ trồng trọt, nhất là thuốc lá, thuộc địa Virginia cũng chứng kiến sự ra đời của phong trào khởi nghĩa lan rộng. Năm 1765, một lãnh tụ địa phương là Patrick Henry đã diễn thuyết chống chính sách sưu thuế của mẫu quốc Anh ở Williamsburg; tại đây cũng là nơi tổ chức Hội Nghị đầu tiên qui tụ các đại diện cuộc khởi nghĩa vào năm 1774. Đến 1780, thống đốc cách mạng Thomas Jefferson quyết định dời đô về Richmond cho tiện việc phòng ngự chống lại quân lực hoàng gia Anh. Kể từ đó, thủ phủ xưa sa sút, chìm khuất dưới bụi cát tháng năm cho đến 1920 khi Rockefeller Junior - kẻ kế nghiệp nhà kinh doanh dầu hỏa số một thời đó, thăm viếng Williamsburg và bỏ tiền túi tài trợ cho dự án phục hồi  toàn bộ di tích lịch sử này. 

      Vừa ăn tối tại một quán Nhật trên đại lộ Richmond tấp nập hàng quán đón mừng đạo binh du khách mùa xuân, chúng tôi vừa phác thảo chương trình cho ngày mai – chắc chắn là một ngày dài hào hứng từ sớm tới khuya với bao nhiêu là nơi chốn kỳ thú để tham quan.

      Hôm sau rời Marriott Courtyard, tôi lại lái về khu phố cổ cho các bạn chụp ảnh giữa thị xã đã được phục chế lại như hai thế kỷ trước. Nhờ có chỉ nam du lịch bỏ túi, chàng tour guide lại hăng say thuyết minh – 

             Một du khách chụp chung với nhân viên hóa trang mặc y phục thuở xưa.

         Do nhà tỉ phú Rockefeller tài trợ và giám sát công trình, đầu tiên là tửu quán Raleigh phục hồi hoạt động năm 1932, sau đó dinh cơ Thống đốc cùng tòa nhà Quốc hội cũng được tái thiết không khác xưa. Khi được nữ hoàng Anh là Elizabeth II ghé thăm năm 1957, Williamsburg hồi sinh hoàn toàn và trở thành đại trung tâm của du lịch văn hóa ở Mỹ với hơn ba triệu du khách mỗi năm. Cho đến nay, hàng trăm kiến trúc thời thuộc địa – công sở, tư thất, hàng quán, khách điếm, kho hàng, chưa kể nhiều khu vực hoa viên, đường xá – đã được phục chế tối đa theo nguyên dạng ngay trên nền đất xưa nhờ công trình sư William Perry cùng đội ngũ các nhà kiến trúc với khảo cổ đã sưu tầm tham khảo các loại hồ sơ như bản vẽ, địa đồ, thư khố ở Hoa Kỳ hoặc tận châu Âu.

      Người gia nhân da đen này đóng vai xà ích kiêm nô lệ trên cổ xe ngựa đúng mẫu.  

       Thêm một điều ngoạn mục khác là trang phục thời thuộc địa mà các nhân viên phục vụ khu di tích phải mặc vào người mỗi ngày để tiếp đón du khách và các thày cô hướng dẫn từng đoàn học sinh ôn tập tại chỗ bài học lịch sử lập quốc. Nếu lưu lại nhiều ngày, khách du ngoạn có thể dự các phiên tòa thuộc địa được dàn dựng lại như phim trường sống động trong khi đám trẻ con được tham gia các sinh hoạt nội trợ như dọn quét, giặt giũ... trong một tư gia đang diễn lại vở kịch quá khứ.

   Nhưng Jamestown đang chờ đợi và chúng tôi phải từ giả Williamsburg, dù vẫn tranh thủ ghé thăm đại học xưa William and Mary với giảng đường Phi Beta Kappa – Hội Sinh Viên Thủ Khoa sáng lập ở đây cuối  năm 1776.

-còn tiếp-

MỘT CHUYẾN DU XUÂN -3

       Theo dòng Potomac, cảnh quan hoang dã như thời đầu thuộc địa lúc thổ dân còn săn bắn và hái lượm.

     Chuyến du ngoạn này không chỉ để ngắm hoa anh đào, thật ra đây là cuộc hành hương lịch sử. Đến Roma thì phải thăm Vatican; đã tới Washington DC không thể không viếng Mount Vernon. Theo dòng Potomac từ Alexandria xuống Mount Vernon khoảng hơn chục cây số, du khách có thể ngắm hoa lá đầu xuân vừa thả tâm tưởng về thời hoang sơ của văn minh thổ dân còn hái lượm săn bắn quanh vùng ba, bốn trăm năm trước...Nhưng khi đến nơi, đậu xe mua vé để vào thăm hương quán của George Washington, tôi nhìn quanh đoàn người xếp hàng  chẳng thấy một bóng thổ dân nào. Toàn bộ đất cát quanh sông Potomac đã trở thành tài sản của các địa chủ da trắng từ lâu – trong đó có gia tộc của vị anh hùng lập quốc.

   Trong khi chờ nhân viên xoát vé gọi đến nhóm mình, chúng tôi dạo qua trang viên vừa chụp ảnh vừa thăm các chái hiên nơi thợ thuyền sản xuất công cụ và đám nô lệ ăn ngủ, mường tượng các sinh hoạt của nền kinh tế nông nghiệp tự túc ở Virginia 250 năm trước. Washington đã thừa hưởng gia tài tổ phụ năm 1743 rồi mở mang cơ nghiệp sau khi cưới bà góa Martha giàu có. Trước khi tham gia khởi nghĩa, ông đã cai quản thuần thục năm trang trại cùng đồn điền rộng tám nghìn mẫu – về điểm này, Washington không khác gì Lưu Bang hay Lê Lợi vì cả ba đều là hào phú dám ôm mộng bình thiên hạ.

                  Ngắm hoa anh đào thủ đô xong, thiên hạ kéo về Mt Vernon thăm gia trang Washington.

   

 Theo thống kê du lịch, Mount Vernon là điểm thu hút du khách cao nhất nước. Chưa kể quan khách ngoại quốc hay các chuyến tham quan học đường, hàng triệu người Mỹ mỗi năm lần lượt ghé đây không chỉ để tưởng nhớ “Cha già Dân tộc” mà còn để khẳng định tình cảm của những công dân một quốc gia còn thanh xuân với bản sắc đa văn hóa chưa định hình. 

               Nhân viên canh gác trước dinh thự của cựu điền chủ Virginia kiêm tổng thống lập quốc Washington.

        Chúng tôi vào nhà, đi qua gian phòng trọ dành cho bạn bè phương xa  trước khi bước vào sảnh đường trưng bày một vài đồ vật lịch sử như chiếc ghế tổng thống xưa. Khách viếng thăm chỉ được nhìn, không được sờ mó hay chụp ảnh trong tòa nhà khang trang nhưng vẫn giữ kích thước thân thiện, khác xa các cung điện lâu đài của vương hầu châu Âu cùng thời. Phòng khách có lối ra sân sau với hàng hiên thoáng rộng nơi chủ khách có thể vừa trò chuyện vừa ngắm phong cảnh trời nước thanh bình.

   Hòa vào đám đông du lịch, tôi cùng các bạn rảo bộ quanh triền dốc mượt mà cỏ xanh bên dưới các tán hoa dogwood trắng và redbud tím hồng đang phô sắc cùng ánh nắng trưa sáng ấm. Dù không học phong thủy, ông điền chủ George đã biết chọn một địa điểm hữu tình để xây cất mái ấm vừa làm chốn tiếp tân để mưu toan đại sự.

                                        Sân cỏ sau ngôi nhà Mount Vernon nơi triền dốc tiếp giáp với bờ sông Potomac.

 

  

    Không cần làm sử gia hoặc nhà nghiên cứu chính trị, có lẽ những ai từng ghé qua chốn này đều xúc động dù chẳng nói ra khi chiêm ngưỡng ngôi nhà huyền thoại này:

     Bao nhiêu hào kiệt và nghĩa sĩ Âu-Mỹ đã tiệc tùng và bàn bạc chính sự dưới mái ngói kia? Đây có phải là cái nôi đã sinh ra nền dân chủ đầu tiên trên thế giới ?

   Tuy nhiên phần ly kỳ nhất của Mount Vernon lại nằm cách dinh cơ này chỉ vài trăm thước nơi khu mộ táng Washington. Vừa bách bộ đi thăm mộ, tôi vừa tóm lược cho các bạn đồng hành nghe câu chuyện hậu sự khi vị tổng thống đầu tiên của nước Mỹ qua đời.

   Sau khi quốc hội nhất trí biểu quyết xây một lăng tẩm uy nghiêm bằng cẩm thạch cho đấng anh hùng lập quốc đặt dưới chính điện tòa nhà quốc hội Capitol,nhiều chính khách miền Nam đã chống lại dự án, vịn cớ là nơi an giấc nghìn thu của Washington phải nằm tại quê quán là Mount Vernon. Lại xảy ra chiến tranh lần hai với Anh quốc và nhà Capitol bị hư hại nên mọi thứ đều đình trệ. Đến hơn ba mươi năm sau gần dịp kỷ niệm trăm năm sinh nhật cố tổng thống, vào đầu năm 1832 quốc hội lại họp và tranh cãi kịch liệt về việc cải táng đưa di hài Washington cùng với phu nhân Martha về thủ đô. Mọi sự lại bế tắc khi người cháu John Augustine Washington – lúc ấy là chủ nhân gia trang ở Mount Vernon – cự tuyệt không cho phép ai đụng đến phần mộ thiêng liêng kia. Ông ta xây mộ táng mới có cổng khóa rồi vứt luôn chìa khóa xuống sông Potomac.

   Chúng tôi chen vào đám du khách, cố nhìn tường tận nấm mộ vĩ nhân yên giấc bên cạnh hiền thê Martha. Rõ ràng có lão gác cổng tay cầm chìa khóa, chỉ mở cho quan khách có giấy phép đặc biệt bước vào.

   Còn chìa khóa xưa kia ném đáy sông có bị chú cá nào nuốt vào bụng chưa ? tôi bật cười thầm, vừa nghĩ ngợi về biện chứng quyền lực trung ương-địa phương ở Hoa kỳ.

   Trò chơi dân chủ cũng lạ – chỉ cần thân hào nhân sĩ miền Nam cùng cháu chắt trong nhà chống đối mà chính quyền trung ương chịu bó tay thua cuộc. Tưởng tượng đây là Trung Hoa hay Nga xô, xe tăng đã cán nát khu mộ và thi hài di cốt của bậc quốc phụ đã bị tịch thu quân quản bất cần ý kiến dân chúng. 

            Người viết bài phóng sự du ký đứng trước mộ phần của George Washington và bà vợ Martha. 

   Nghĩ đi nghĩ lại, tôi thấy vậy mà hay vì chắc đâu nhà khai sáng chế độ dân chủ Hoa Kỳ muốn đời đời nằm trong lăng tẩm như đế vương Ai cập hoặc như chủ tịch Mao, Kim, Hồ...  Đã có quá nhiều hài cốt quá khứ được tôn làm thần thánh để lừa mị lịch sử hôm nay và cả số phận của nhân loại tương lai. Ta hãy nghiêng mình mặc niệm rồi để cho bậc vĩ nhân yên nghỉ với giấc mơ dân chủ lý tưởng vẫn chưa thành sự thực ngay trên đất nước của ngài.

                                                                                     

                                                                                  CHÂN  PHƯƠNG