LÃNG TỬ VÀ EM
Có thể đặt tên cho bài viết này: LÃNG TỬ ĐẾN BUDAPEST, nhưng em đã đổi ý, giữ nguyên nhan đề đầu tiên em nghĩ đến. Bởi giờ đây em là Budapest trong đầu lãng tử rồi, tất nhiên, dù không đông Âu một trăm phần trăm….
Lãng tử đến Budapest trong chuỗi mười một ngày hè nóng nhất tại châu Âu, có lẽ đấy là ý muốn của Thượng đế, để ba ngày liền, em và lãng tử không đủ thời gian, sức lực, sự tỉnh táo để suy nghĩ về bất kỳ điều gì, mà chỉ sống…đúng hơn chỉ để ứng xử với nhau theo cách thức của những kẻ bảy tám năm mới chỉ quen nhau, quý mến nhau trên mặt chữ…Đúng không anh?
Ga phía Đông lúc đó nóng bỏng, toàn bộ nhà ga như một cái lò nướng, vòm trần bằng sắt tỏa lửa dưới nhiệt độ 41 độ C, em chạy từ chính giữa nhà ga, sang tận cùng sân ga bên trái, rồi ngược trở lại chính giữa ga để sang sân ga bên phải. Cái nắng hè đặc biệt năm nay đã biến một châu Âu ôn đới trở nên rối loạn như một xứ nhiệt đới, kể cả bảng giờ tàu.
Áo ướt đẫm mồ hôi, mặt đỏ bừng bừng, em căng thẳng nhìn vào đám người nhễ nhại đổ bộ từ tàu xuống sân ga, thoáng chút hoang mang không biết ai sẽ là anh đây, lãng tử ơi.
Oh! một nụ cười tươi! Sẽ nhớ mãi! một nụ cười sáng bừng trên khuôn mặt thông minh. Vậy mà sao trong nhiều ảnh chụp, anh buồn thế? hoặc khắc khổ, hoặc âm thầm…
Cô đơn, có phải tên gọi một trạng thái thường trực trong nhiều tấm ảnh chụp những kẻ vô cùng nhậy cảm? những kẻ dù ý chí sắt đá mãnh liệt đến mấy vẫn không tài nào xua đuổi được cảm giác hẫng hụt đến nao lòng vì thiếu sự hòa hợp nào đấy luôn ngự trị trong lòng chăng? Oh! Em có thể diễn tả mọi trạng thái của em hộ anh?
Không, nụ cười tươi ấy phảng phất nhiều nỗi niềm hơn em rất nhiều, giống như tri thức của anh ấy, dày và rộng hơn em rất nhiều. Pardon.
Từ phút nhận ra nhau trong cái lồng sắt nóng bỏng Budapest giữa một ngày tháng Tám ấy, ông mặt trời đã muốn em và anh hãy hưởng trọn vẹn tất cả trong ánh nắng sáng trắng toát của trưa hè tỉnh táo, chứ không muốn khoác bất kỳ ánh hào quang ảo ảnh nào lên những giây phút ngắn ngủi cùng hiện diện của chúng ta. Bởi vậy, với em, những ngày gặp anh ở Budapest mạnh nhất là ấn tượng về nụ cười thông minh của anh, như tầng kiến thức của anh.
Oh! anh đã dễ chịu khi ở nơi đây, đúng không? Em không thể phát biểu thay anh được, em chỉ CẢM thấy thế.
Về phía em, những buổi trò chuyện ngắn ngủi của chúng ta mọi chốn mọi nơi trong vài ngày ấy, mang lại một kết quả hết sức kỳ lạ, điều này chắc chắn lãng tử không hề biết, làm sao anh có thể hiểu nổi về em, chính em còn ngạc nhiên nữa là?
Em đang viết những dòng này khi chiều tà, trong ánh sáng tranh tối tranh sáng của một ngày nữa lại trôi qua, mấy ngày rồi em không hề thích làm gì hết, chỉ đọc, đọc lăn lóc, trên giường, cạnh bàn, ngoài ban công, bên cốc cafe và mẩu bánh mỳ, ngoài thư viện…
Em đọc SZERB ANTAL, đã bao nhiêu lâu rồi em mới đọc lại ông, nhà văn học sử - triết gia vĩ đại nhất của nền văn học Hungary Do Thái, bao nhiêu năm rồi, bao nhiêu?
Lãng tử đã bắc cầu cho dòng suy tư của em quay lại với ông, anh có biết anh là người đầu tiên và duy nhất làm việc này không? Chắc anh cũng không bao giờ nghĩ tới.
Buổi sáng cuối cùng ở Budapest, trong khi chờ đợi xe đi Vienna, anh muốn xem bảo tàng, em đã dẫn anh đến bảo tàng lịch sử. Thời gian rất ngắn và bảo tàng cũng không quá lớn, nhưng những gì xem cùng anh trong đó, anh còn nhớ không, em đọc tiếng Hung, anh đọc tiếng Anh, rồi chúng ta BẢO nhau, giảng giải, trình bày, giải thích, bổ sung cho nhau bằng tiếng mẹ đẻ của chúng ta…
Oh, anh không biết đâu, một phép lạ đã xảy đến với em, như thể một cơn mưa vô hình bằng máu tuôn trào, ngấm vào từng mạch máu em…
Em đã nhớ lại tất cả, tất nhiên, không phải ngay lúc ấy, mà mãi những ngày sau, khi không còn bóng dáng anh ở Budapest nữa, lúc đó em mới ngấm, ngấm cái gì: những lời nói của anh, những kiến thức của anh, những câu chuyện của anh về văn hóa châu Âu, về văn hóa Hungary (mà em đã từng học) hay ngấm toàn bộ những gì xảy ra trong mấy ngày ở gần anh…em không biết rõ, nhưng em CHỢT nhớ lại tất cả…
Oh! lãng tử ơi, không thể chỉ diễn tả bằng lời, nhưng rõ ràng, em đã nhớ lại tất cả những trạng thái của em thời sinh viên, đột nhiên, anh đã làm em nhớ lại tất cả.
Em đã bồi hồi đi đi lại lại những con đường gần trường đại học nhiều lần, thuở ấy em nhìn thấy linh hồn của những ngôi nhà hai bên những con đường ấy, thưở em chỉ đến trường đại học, về ký túc xá, hoặc vào thư viện để vùi đầu vào sách. Thuở đó, lần đầu tiên em biết đến cái tên SZERB ANTAL, qua cuốn sách dày cộm:” Lịch sử văn học thế giới”. Lúc đó em mới học năm thứ nhất, tiếng Hung chưa đủ để hiểu bất kỳ cái gì đến đầu đến đũa, nhưng em đã cố gắng đọc ông kinh khủng, bởi tác phẩm của ông gợi lên nỗi khát khao mơ hồ vô cùng mãnh liệt trong em, muốn biết về tất cả cái thế giới này qua văn học, qua chữ.
Thế mà em đã hiểu đấy! Em đọc thêm cả những tác phẩm khác của ông, cảm thấy mình vừa hiểu vừa không hiểu. Toàn bộ thật mơ hồ! Giờ đây, sau rất nhiều chục năm, mới hiểu rõ hơn tại sao toàn bộ quá khứ, trong đó có kiến thức đã đọc của mình lại mơ hồ đến thế. Không chỉ vì trên đường đời chẳng bao giờ mình dùng đến chúng, những kiến thức đã học, mà điều cơ bản nhất: như mọi sinh viên VN học ở nước ngoài sau đó quay về VN, sợi dây liên kết giữa kiến thức và đời sống của bản thân với thế giới đã bị cắt phựt phũ phàng ngay khi rời giảng đường trường đại học. Không bao giờ những kẻ du học ấy có dịp kiếm chứng lại những gì đã tiếp thu trên đường đời của mình. Vì nhiều lẽ.
Toàn bộ đời sống mơ hồ cho đến khi người ta sững lại và tỉnh ra. Để giải thích cho bao nhiêu cựu du học sinh tại Hung sau này quay lại sống, định cư ở đất nước này, nhưng vĩnh viễn không bao giờ tìm lại được tầm vóc của mình thưở đi học nữa, cứ như thể quá khứ và hiện tại do những nhân vật khác nhau sắm vai trò…
Lãng tử ơi, anh đã giúp em thâý lại hồn của tất cả, những gì là Hung, xung quanh em, bằng ký ức của thời du học, bằng khát vọng thèm khát khủng khiếp muốn hiểu ra tất cả từ văn chương chữ nghĩa của một con ranh châu Á, và việc đầu tiên là em quay lại tìm linh hồn- tinh thần của SZERB ANTAL.
Anh còn nhớ giây phút em và anh đi quanh nhà thờ Do Thái không, em đã chỉ và giảng giải, và đợi anh chụp ảnh chân dung ông trong cái vườn hoa để những bia tưởng niệm những người Do thái đã bị giết chết trong trại tập trung của phát xít Đức. Chắc anh còn nhớ?
Những ngày cuối tháng Tám này, em đọc lại, cố gắng đọc lại ông càng nhiều càng tốt, giờ đây những gì ông viết em hiểu hết sức rõ ràng, không còn cảm giác mơ hồ như xưa nữa lãng tử ơi- toàn bộ những gì em đã hiểu về nền văn hóa Hung, và thật kỳ lạ, em nhìn thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa những người em đã đọc, đã dịch với SZERB ANTAL.
Em viết những dòng này cho anh, sau bao nhiêu lúc lăn lộn để đọc lại, hiểu thật kỹ cuốn tiểu thuyết tuyệt vời nhất của ông: „ LỮ HÀNH VÀ CÕI TRĂNG” –cuốn sách này đã dịch ra rất nhiều thứ tiếng ngay từ khi mới ra đời (1937) và ra cả tiếng Anh: ”Journey by Moonlight”
Bối cảnh của tiểu thuyết này diễn ra ở thành Vua (VÁR) anh còn nhớ nơi em và anh ngồi uống nước ngắm hoàng hôn đổ xuống sông Đanup, bên kia là nhà Quốc hội không?
Đọc lại nó em gặp lại những cảm giác vô cùng quen thuộc, đây là thế giới của tâm hồn em, mà thưở du học em không hề hiểu điều đó, đây là toàn bộ nỗi khát khao về đời sống tinh thần mà kẻ trẻ tuổi nào cũng đều trải qua. Hôm nay đọc lại, em hiểu rõ và vô cùng bồi hồi, như thể kẻ lâu ngày đi xa tìm về đến nhà.
Ôi! cảm ơn chuyến du ngoạn của lãng tử, dẫn em quay lại với một trong những kỷ niệm đẹp đẽ nhất của em trong thời sinh sinh viên: sống cùng thế giới của SZERB ANTAL, sống với một thời đại văn hóa Hungary mang giá trị sâu sắc và đẹp tuyệt trần đến mức không thể diễn tả chỉ bằng lời.
Em quyết định: em sẽ dịch SZERB ANTAL. Chắc chắn.
Anh biết không, trong lá thư cuối cùng gửi về cho vợ từ trại tập trung, trước ngày bị giết, SZERB ANTAL có viết một câu nhắc đến Hamvas Béla, người đã gửi quà cho ông là một cây bút.
Biết đâu, đọc và dịch Hamvas Béla bốn năm nay, giờ đây em mới hiểu hết được những trang viết của SZERB ANTAL, mới hiểu rõ, thật rõ (nhưng chắc không thể hiểu hết và thật sâu sắc) cái tinh thần văn hóa Hungary, một trong những bí ẩn huyền bí nhất mà em cần phải học và khám phá trong kiếp này của em. Lãng tử có nghĩ thế không?
Nguyễn Hồng Nhung
(Budapest. 2015. augusztus 29.)
No comments:
Post a Comment